Odruch to automatyczna, stereotypowa reakcja ( odpowiedź) organizmu na bodziec. Bodźce mogą pochodzić ze świata zewnętrznego- bodźce dźwiękowe, dotykowe, świetlne, itp. Bodźcem może być też środowisko wewnętrzne na przykład zmiana stanu chemicznego krwi.
Odruchy stanowią ogólną zdolność organizmu do reagowania na bodźce sensoryczne i proprioceptywne, są też jednocześnie pewnym programem pierwotnych ruchów i działań danych nam od natury, które pozwolą przetrwać organizmowi w danych warunkach.
Dziecko rodzi się z całym kompleksem odruchów, które pozwolą mu przystosować się w naturalny sposób do środowiska, które będzie je otaczało poza łonem matki. Mówimy tu o odruchach bezwarunkowych.
Odruchy są niezbędne, aby dziecko mogło przeżyć pierwsze tygodnie i miesiące życia, są także neurofizjologiczną podstawą procesów rozwoju i uczenia się, wpływają na pracę naszego mózgu, na procesy myślowe i intelektualne.
Jedynym warunkiem ich pełnowartościowego funkcjonowania jest pojawienie się, rozwój i integracja w swoim czasie określonym przez przyrodę.
Z różnych powodów w wyniku urazów, stresów w życiu płodowym, w czasie porodu lub w pierwszych miesiącach życia odruchy mogą nie wykształcić się we właściwym czasie, nie rozwinąć, nie dojrzeć i nie zintegrować na poziomie neurosensomotorycznym w określonym czasie z ogólnym systemem ruchów.
Niezintegrowane odruchy kierują aktywność mózgu do tyłomózgowia, aktywizując strategię obronną, co w dłuższej perspektywie prowadzi do przeciążenia procesów nerwowych, nieprawidłowego napięcia mięśniowego, przeszkadza adekwatnej percepcji, kształtowaniu nawyków racjonalnego myślenia i posługiwania się wiedzą oraz wpływa na profil emocjonalny dziecka.
Wszystko to oczywiście jest ściśle związane z konkretnymi umiejętnościami szkolnymi, wpływa na koordynację mięsni motoryki małej i dużej, percepcję wzrokową, słuchową, pracę ekspresji emocjonalnej itp.
Odruchy niemowlęce wraz z rozwojem dziecka nie zanikają, lecz wchodzą w skład wyższych struktur reagowania i ruchów ciała.
W dorosłym życiu odruchy mogą aktywizować się w stanach chorobowych układu nerwowego, w wyniku urazów lub w sytuacji stresu, na przykład odruch skrzyżowanego wyprostu nogi uaktywni się, gdy staniemy stopą na ostry kamień, wtedy przeciwna noga szybko zgina się a następnie prostuje, aby przenieść ciężar ciała z nogi uszkodzonej na nogę „zdrową” jednocześnie zabezpieczając równowagę ciała. Jeżeli odruch ten nie wykształcił się lub nie zintegrował, w opisanej sytuacji zostanie nieadekwatnie zaktywizowany schemat tego odruchu tzn. możemy nie wykonać poprawnej sekwencji ruchów, stracić równowagę i upaść.
Schemat odruchu spadochronowego (podparcia rąk) aktywizuje się, gdy na przykład potkniemy się i upadamy do przodu, wtedy automatycznie wyciągamy ręce, aby się podeprzeć.
W przypadku, gdy odruch ten zatrzymał się w swoim rozwoju lub został stłumiony, upadając nie zabezpieczymy właściwą reakcją rąk tułowia i głowy.
Program neurosensomotorycznej integracji odruchów metodą dr Swietłany Masgutowej, znany pod tytułem „Masgutova Metod of Reflex Integration”skierowany jest zarówno do dzieci jak i dorosłych, w różnym stanie fizycznym i umysłowym i opiera się na diagnozie i korekcji schematów odruchów. Techniki pracy ze schematami odruchów w metodzie dr Masgutowej mają za zadanie aktywizację układu proprioceptywnego, przedsionkowego, taktylnego, słuchowo- wzrokowego w celu optymalizacji funkcjonowania i uczenia się. Skierowane są na dojrzewanie- torowanie dróg nerwowych i koordynację różnych schematów odruchów między sobą, co umożliwia rozwój naturalnych programów, w które wyposażeni jesteśmy genetycznie. Pozwala to usprawnić i ulepszyć funkcjonowanie niezależnie od wyzwania rozwojowego.
Techniki przewzorowania w tej metodzie są ćwiczeniami naturalnymi, nieinwazyjnymi i delikatnymi.
Metoda dr Masgutowej różni się od tradycyjnego pojęcia hamowania czy też wygaszania odruchów tym, że w tej koncepcji uważamy, iż powinniśmy rozwijać schematy odruchów i ułatwiać ich dojrzewanie oraz integrację z ruchami wyuczonymi, świadomymi i kontrolowanymi, gdyż odruchy to podstawa naturalnego uczenia się.
Wygaszanie i hamowanie odruchów stosowane w tradycyjnej rehabilitacji i psychologii może powodować negatywne kompensacje. Na przykład próba wygaszenia przetrwałego odruchu ssania, który był „niezaspokojony’ lub funkcjonował neurologicznie nieprawidłowo, może spowodować gryzienie kołnierzyka, obgryzanie paznokci lub inne ruchy i tiki nerwowe.
Odruchy niemowlęce pełnią funkcję ochronną i pomagają nam przetrwać w sytuacji stresowej.
Organizm w stresie reaguje cofając się do najbardziej aktywnej reakcji, jaką jest w stanie wywołać, dlatego musimy dbać o dojrzewanie i prawidłowe funkcjonowanie odruchów, aby reakcje obronne działały pozytywnie i adekwatnie do sytuacji.
Celem programu jest uruchomienie naturalnych, genetycznych programów, w które wyposażyła nas natura, mechanizmów samoregulacji oraz wsparcie rozwoju różnych umiejętności poznawczych i uczenia się.
NTV ZDROWIE Audycja z Bernadettą Lis w ramach wydzielonego okienka NTV ZDROWIE prowadzona przez lek.med. Irminę Mrozowicz-Szmidt. Tematem rozmowy jest m.in. metoda integracji sensorycznej.