Zdrowe dziecko ma dużo siły i energii, chociaż jest w ruchu niemal przez cały czas. Kiedy śpi, jego mięśnie są napięte zaledwie w dziesięciu procentach, a kiedy się porusza, napina mięśnie w siedemdziesięciu procentach. Co więcej, mięśnie te są dobrze ukrwione, dotlenione, a wydolność serca w momencie wysiłku prawie się nie zwiększa. Kluczem do wysokiej wydajności najmłodszych jest właśnie rozluźnienie.
Kora mózgowa kontroluje ruchy naszego ciała: chociażby koordynuje pracę kończyn tak, abyśmy mogli osiągnąć cel naszego działania. Jednocześnie móżdżek zapewnia nam stabilność, kontrolując napięcie mięśni szkieletowych. Stabilność ta jest możliwa m.in. dzięki współpracy bardzo małych mięśni, np. mięśni międzyżebrowych – w efekcie ich współdziałania otrzymujemy wzmocnienie całej klatki piersiowej. Mięśnie zawiadywane przez móżdżek i pozwalające nam skutecznie walczyć z siłami grawitacji nie odpoczywają nigdy. Każda sytuacja zaburzająca poczucie stabilności powoduje reakcję mózgu i wzrost napięcia mięśniowego.
Często dzieje się tak, że po ogromnej mobilizacji mięśni napięcie nie wraca do stanu sprzed wysiłku. Dzieje się tak dlatego, że kora mózgowa i móżdżek nie osiągają swego rodzaju kompromisu. Gdy mięśnie ruchowe muszą zrobić więcej, aby pokonać opór i ruch był możliwy, kora mózgowa wysyła informację, by silnie się napięły. Z kolei intensywny ruch z dużym obciążeniem wymaga dużej stabilizacji oraz aktywizacji mięśni kontrolowanych przez móżdżek. Rezultatem jest bardzo napięte ciało, a żadna ze stron – mięśnie ruchowe i mięśnie stabilizatory – nie jest już w stanie odpuścić.
Stres, złe nawyki ruchowe, przebyte kontuzje pozostawiają w naszych ciałach ślad; nadmierne napięcia są zapamiętywane i utrwalane przez mózg. A mechanizmy kompensacyjne są z jednej strony naszym zbawieniem, z drugiej przekleństwem.
Większość terapii „dedykowana” jest korze mózgowej. Terapię Sanjo nazwałabym mediatorem pomiędzy starą częścią mózgu, a jego częścią najmłodszą. Sanjo jest po pierwsze sposobem na konserwację zapracowanych mięśni stabilizatorów i mięśnia sercowego, gwarantuje utrzymanie ich w dobrej kondycji, a po drugie, przez rozluźnianie mięśni wpływa na zmniejszenie obciążenia w narządach, wpływa na lepsze odżywienie i dotlenienie całego organizmu, polepsza samopoczucie.
Terapia Sanjo została rozwinięta w Niemczech i jest stosunkowo młodą metodą. Jej inspiracją były techniki Tai Chi, doświadczenia terapeutów wykonujących japoński masaż Shiatsu. Wsparta została wiedzą z zakresu neurologii, osteopatii oraz terapii czaszkowo-krzyżowej. Sanjo rozwinęli Holger Michael David oraz Martine David z Aachen. Autorką funkcjonalnej terapii głosu jest Sabine Gross-Jansen, która prowadzi Instytut Wokalny w Erlangen.
Sanjo to forma terapii manualnej ciała, której celem jest zmniejszenie nadmiernego napięcia mięśni. Inaczej określana jest terapią konduktywną ciała, gdyż polega na stymulacji centralnego układu nerwowego przez działanie na stawy w obszarze całego ciała. Podstawą konduktywnej terapii ciała są specjalne chwyty i docisk stawów w pozycji ich komfortu ruchowego.
Terapii towarzyszą samowolne ruchy ciała, określane mianem unwindig (m.in. ruchy skrętne: przede wszystkim pojawiają się podczas kondukcji dużych stawów, jak staw barkowy, czy biodrowy, oraz drgania mięśni), a jej zwieńczeniem jest osiągnięcie release – rozluźnienie się mięśnia lub całej grupy mięśni. Oddziaływanie terapeutyczne oraz efekty terapeutyczne wiążą się z działaniem regulacyjnym móżdżku (przede wszystkim jego starej części); przekładają się na regulację napięcia mięśni oraz ścięgien, stymulację czucia głębokiego.
Sanjo wpływa na działanie układu przywspółczulnego, prawdopodobnie normalizuje także działanie układu limbicznego, brak jednak badań klinicznych potwierdzających tę teorię.
Jak już wspomniałam, w terapii tej zakłada się, że niektóre napięcia w ciele są niepotrzebne, utrwaliły się, ponieważ z jakiegoś powodu mózg nie pozwolił na ich rozluźnienie, nierzadko przesłał informację na obwód, by to napięcie dodatkowo się wzmocniło. Terapeuta Sanjo, przeprowadzając kondukcję w okolicach nadmiernego napięcia, zastępuje pracę patologicznie napiętych mięśni i ścięgien, dostarcza dodatkowego wsparcia, co zostaje zauważone przez mózg. W związku z takim oddziaływaniem terapeutycznym CUN reguluje tonus mięśniowy. W sposób zauważalny dla terapeuty i pacjenta mięsień staje się zrelaksowany, a mózg ma szansę ocenić, czy mięsień może pozostać tak rozluźniony, czy należy go ponownie napiąć.
Sanjo jako skuteczna technika w walce ze stresem, pozwala na osiągnięcie głębokiego relaksu w krótkim czasie. Znosząc napięcie mięśni, ścięgien wpływa na kondycję stawów oraz całego kręgosłupa, pośrednio reguluje też gospodarkę hormonalną i enzymatyczną. Istotnym efektem działań terapeutycznych jest zniesienia bólu oraz inicjacja procesów regulacji i samoleczenia organizmu.
Szczególnie wskazane jest w przypadku:
Przede wszystkim z uwagi na działanie rozluźniające oraz regulujące napięcie mięśniowe, metoda Sanjo może stanowić wstęp do dalszych działań logopedycznych. Zaledwie kilkunastominutowe oddziaływanie pomoże wyciszyć pacjenta (efekt uaktywnienia układu przywspółczulnego), przygotować mięśnie do stymulacji obszaru ustno-twarzowego, np. metodą Rodolfo Castillo Moralesa, czy metodą Neurofunkcjonalnej Reorganizacji wg Beatrice Padovan. Ponieważ u wielu osób Sanjo stymuluje wydzielanie rzadkiej śliny, ma pozytywny wpływ na śluzówkę, co ważne u osób z suchością, czy innego typu dyskomfortem w obrębie jamy ustnej i gardła (na skutek zażywania niektórych leków, w nieżytach górnych dróg oddechowych, alergiach), przy chorobach krtani, dysfagiach, intubowanych.
W dobrej emisji głosu istotna jest kondycja całego ciała. Sanjo daje narzędzia do terapii całościowej, ale również, w ramach funkcjonalnej terapii głosu, pozwala na ukierunkowaną pracę i efektywne rozluźnianie napięć w obrębie głowy, szyi oraz całej obręczy barkowej. Funkcjonalna terapia głosu łączy techniki Sanjo z elementami terapii czaszkowo-krzyżowej, przede wszystkim wypracowując subtelne sposoby rozluźniania i stymulacji krtani. Jest pomocna w zaburzeniach głosu spowodowanych chorobami neurodegeneracyjnymi, w przypadku dyzartrii, jąkania, czy zmian w obrębie krtani w chorobach zawodowych, w przypadku zmian nowotworowych, po zabiegach operacyjnych w obrębie szyi i klatki piersiowej.
Istotnym efektem terapii Sanjo jest poprawa funkcji oddechowych. Specjalne chwyty pomagają w stymulacji przepony, mięśni międzyżebrowych, czy dna miednicy. Uzyskuje się miękkie nastawienie głosowe, głos staje się aksamitny, bez chrypki, nośny, dźwięczny. Istotnie wydłuża się faza wydechowa w spoczynku i podczas fonacji. Zwiększa się powierzchnia oddechowa, usprawniają się rezonatory klatki piersiowej, głowy (efekt natychmiastowy przez rozluźnienie ścięgien i mięśni, efekt późniejszy – dzięki ogólnej poprawie funkcjonowania całego organizmu, lepszej funkcji śluzówki). Przez stymulację stawów ręki, obręczy barkowej, obojczyków, terapię kręgosłupa w odcinku szyjnym, piersiowym i lędźwiowym wyraźnie poprawia się ruchomość stawów ręki oraz obręczy barkowej, rozluźniają się mięśnie u osób z porażeniami spastycznymi, czy na przykład u dzieci z trudnościami w nauce czytania i pisania – metoda może mieć zatem zastosowanie w ergoterapii.
Terapia ciała i głosu metodą Sanjo jest nowym, ciekawym i obiecującym sposobem pomocy pacjentowi z różnymi dolegliwościami. Wpływa na budowanie lepszego kontaktu
z własnym ciałem, pomaga odzyskać głos oraz zapanować nad wyniszczającymi skutkami stresu, odprężając, uruchamiając mechanizmy obronne organizmu. Działania terapeutyczne są delikatne, nieinwazyjne i przyjemne dla pacjenta. Z tego powodu terapia Sanjo może być używana zarówno w kontekście medycznym (dopełnienie terapii logopedycznej, terapii funkcjonalnej głosu oraz rehabilitacji ruchowej), jak i w centrach odnowy biologicznej (relaksacja).
W artykule wykorzystałam informacje z niemieckiej strony Stowarzyszenia Terapeutów Sanjo: http://www.sanjo-gilde.de/infos-zu-sanjo/, skryptów seminaryjnych stworzonych na bazie książki Holgera Michaela Davida, (Sanjo pomaga leczyć. Przewodnik po terapii ciała), Wydawnictwo Edition Vitalis, ISBN: 978-3-935110-10-5.
Artykuł dr Gabrieli Dragun ukazał się w czasopiśmie „Forum Logopedy” www.forumlogopedy.pl w numerze maj 2014.
Artkuł w formacie PDF można pobrać tutaj.
NTV ZDROWIE Audycja z Bernadettą Lis w ramach wydzielonego okienka NTV ZDROWIE prowadzona przez lek.med. Irminę Mrozowicz-Szmidt. Tematem rozmowy jest m.in. metoda integracji sensorycznej.