Terapia ręki rozumiana jest zwykle jako praca nad usprawnianiem motoryki małej, czyli precyzyjnych ruchów dłoni i palców. Terapia ręki to również praca z receptorami skóry i dostarczanie różnorodnych wrażeń dotykowych rozwijających funkcje tych receptorów dzięki czemu ręka i mózg rozpoznają kształty, faktury i struktury dotykanych przedmiotów. Terapia ręki to także praca nad rozwojem komunikacji i rozwojem poznawczym.
Ręka człowieka jest wysoko wyspecjalizowanym narządem, zakres czynności wykonywany ludzkimi rękami to jedna z najwyższych zdobyczy ewolucji. Bez rąk nie wyobrażamy sobie codziennego funkcjonowania, ma ogromne znaczenie w naszym życiu. Dzięki nim działamy i poznajemy świat od najmłodszych lat życia. Dzięki rękom uczymy się pojęć i języka. Dotykając zaczynamy rozumieć to, co widzimy, nasz mózg tworzy pojęcia: ciepły, zimny, szorstki, miękki, twardy, puszysty, ostry, itp. Ręka odpowiada za wiele wykonywanych przez nas funkcji: pchanie, ciągnięcie, podnoszenie, obejmowanie, rzucanie, ubieranie się, wiązanie sznurowadła, zapinanie guzików i wiele, wiele innych, codziennych czynności. Ręka w końcu to ważne „narzędzie edukacyjne” dziecka. Dobra sprawność manualna rąk dziecka ma niebagatelny wpływ na jego sukcesy szkolne, a brak tej sprawności jest często składnikiem porażek i trudności edukacyjnych, mających wpływ nie tylko na jakość i tempo pisania, ale wiele innych obszarów funkcjonowania szkolnego.
Jak spojrzymy na podstawowe sfery rozwoju dziecka a później funkcjonowania dorosłego człowieka:
to nie wyobrażamy sobie skutecznego działania w tych wszystkich obszarach bez dobrze wykształconej sprawności ręki. Jednocześnie widzimy jak sprawność manualna ręki zależy od kontroli postawy i napięcia mięśniowego całego ciała.
Rozwój dziecka w okresie noworodka i niemowlęcym określany jest jako psychoruchowy.
Rozwój motoryki małej zawiera się w całościowym rozwoju psychomotorycznym dziecka, przebiegając równoległe z nim. Zgodnie z rozwojem cefalokaudalnym kontrola nad ciałem zaczyna się od kontroli ruchów głowy i przechodząc przez kolejne stadia rozwoju ruchowego prowadzi do osiągnięcia całkowitej kontroli nad ruchami motoryki dużej, posturą i równowagą.
Rozwój psychiczny (możliwości poznawcze, emocjonalne, intelektualne i społeczne) jest ściśle uzależniony od rozwoju sfery motorycznej (postawa, koordynacja wzrokowo-ruchowa i lokomocja). Motoryka mała, prawidłowy chwyt narzędzia pisarskiego i umiejętności grafomotoryczne to ostatni etap rozwoju i ostatni etap pracy w terapii ręki.
Motoryka mała kształtuje się na bazie dojrzewania i integracji odruchów rak: podparcia, podciągania, chwytnego i Babkina. Szczególnie praca z fazami rozwoju odruchu chwytnego rąk jest ważnym elementem prawidłowo prowadzonej terapii ręki. Według dr Svetlany Masgutovej każdy odruch przechodzi przez siedem faz swojego rozwoju. Zgodnie z tą koncepcją ręka w swoim rozwoju przechodzi przez kolejne odruchowe etapy rozwoju, których pominięcie lub nieprawidłowy wzorzec będą miały wpływ na późniejsze zarządzanie dłonią i trudności manualne i grafomotoryczne.
Drugi aspekt pracy w terapii ręki to wspominana już wcześniej stymulacja receptorów rąk, która nabiera szczególnego znaczenia w przypadku nieprawidłowego przetwarzania bodźców dotykowych przez układ nerwowy dziecka.
Z powodu nadwrażliwości dotykowej dzieci często unikają używania rąk, przez co mają trudności
z opanowaniem wielu czynności codziennych (posługiwania się sztućcami, wiązania sznurowadeł itp.).
U dzieci z podwrażliwością dotykową sprawność manualna rąk również nie rozwija się w sposób prawidłowy. Ręce, szczególnie opuszki palców, charakteryzują się dużą gęstością receptorów. Przeważają tu receptory o małych polach recepcyjnych i szybko adaptujące się, dzięki czemu ręce mają dużą wrażliwość i zdolność do dokładnego rozróżniania blisko położonych bodźców.
Reprezentacja rąk w korze somatosensorycznej jest stosunkowo duża w porównaniu do innych części ciała, co poza ogromnym znaczeniem funkcjonalnym ręki w codziennym życiu, świadczy również o ważnym znaczeniu ręki dla rozwoju intelektualnego dziecka. Dziecko, wycofując się z dotykania i używania rąk, pozbawia receptory stymulacji i ogranicza ilość informacji sensorycznych dopływających do mózgu.
Dzięki informacji dotykowej dzieci poznają świat i się rozwijają. Ich układ nerwowy potrzebuje stymulacji dotykowej, a sprawność manualna rąk przekłada się na rozwój poznawczy i komunikację. Brak bodźców dotykowych powoduje, że obniża się poziom funkcjonowania ruchowego, psychicznego i poznawczego.
Dziecko z zaburzeniami dotykowymi i proprioceptywnymi nie rozwija prawidłowego napięcia mięśniowego, nie ma dobrego kontaktu ze swoim ciałem, brakuje mu stabilności, przez co jego umiejętności związane z motoryką dużą mogą być opóźnione lub słabo rozwinięte, co w konsekwencji prowadzi do zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu motoryki małej i umiejętności grafomotorycznych.
